Ruim honderd jaar geleden zat de Nederlandse politiek muurvast, met grote maatschappelijke onrust als gevolg. Het toenmalige 'rechts', de confessionele partijen, eisten gelijkberechtiging van het bijzonder onderwijs. 'Links' (alles wat niet confessioneel was) streefde een uitbreiding van het kiesrecht en sociale hervormingen na. Elkaars verlangens vonden ze maar niets. Het was een van de bronnen van de 'antithese', de polarisatie van de politiek op basis van het geloof.
Klinkt deze situatie bekend? Ook nu zijn er grote politieke stromingen die hervormingen nastreven, die door een andere stroming worden geblokkeerd. Het huidige rechts, VVD en CDA, ambieert bijvoorbeeld de hervorming van de arbeidsmarkt (met D66 en GroenLinks), maar traditioneel links (PvdA, SP en de - in dit geval linkse - PVV) blokkeren deze. Links wil de hypotheekrenteaftrek aanpakken, maar dat wordt weer geblokkeerd door rechts. En daarmee blijven noodzakelijk geachte moderniseringen uit, waardoor Nederland nog lang in de begrotingsproblemen kan blijven verkeren.
Probleem is dat deze hervormingen volledig zijn gepolitiseerd, waarbij elke nuance is verdwenen. Aantasting van de hypotheekrenteaftrek zou volgens rechts tot een ineenstorting van de woningmarkt leiden, hetgeen ontelbare huizenbezitters in de financiële afgrond zou drijven. Hervorming van de arbeidsmarkt leidt volgens traditioneel links onherroepelijk tot het degraderen van werknemers tot loslopend wild, met verlies van elke rechtsbescherming. Kortom, alles blijft zoals het is.
Deze verstikkende wurggreep is de reden dat er fors bezuinigd moet worden, omdat deze zorgt voor relatief hoge arbeidskosten en dus economische concurrentienadelen, en een hoge woningprijs, gekoppeld aan een enorme private schuld en hoge overheidsuitgaven vanwege de belastingteruggaaf. Oplossingen zonder grondige hervormingen zullen volgens economen onnodig duur en weinig effectief zijn, aangezien zij de bron van de kwetsbaarheid van de Nederlandse economie niet aanpakken. Bij iedere economische tegenslag zal een zittend kabinet weer moeten 'ombuigen'.
Er zit maar een ding op: de politieke loopgraven moeten worden verlaten. Veto's, van welke partij ook, moeten worden losgelaten. Dat valt niet mee, omdat politieke partijen zich met deze embargo's hebben geïdentificeerd. CDA en vooral VVD zijn de partijen van de huizenbezitters, PvdA, SP en PVV kampioen van de rechtsbescherming van de werknemer. En, hoewel de PVV het VVD-CDA-kabinet gedoogt, is er programmatisch sprake van uitsluiting: er gebeurt op dit terrein tot nu toe helemaal niets. Er zijn twee nieuwe antitheses, op basis van beide noodzakelijke hervormingen.
Begin vorige eeuw werd er een oplossing gevonden door de splijtende kwesties te depolitiseren. Minister-president Cort van der Linden - door premier Rutte veelvuldig als grote voorbeeld aangehaald - wilde als 'eerlijk makelaar' de patstelling doorbreken en slaagde daar ook in, met de genoemde Pacificatiecommissies. Het schiep de ruimte om de antithese te verlaten, waardoor 'links' en 'rechts' elkaar niet langer principieel uitsloten.
Een zelfde oplossing zou nu gekozen moeten worden, al is er geen vier jaar tijd, zoals in 1913-1917. Maar dat hoeft ook niet. De oplossingen liggen allang op tafel; ze moeten alleen nog geaccepteerd worden. Daarvoor is het nodig dat Rutte zich boven de partijen stelt, en zich gelijk zijn grote voorbeeld als een 'eerlijk makelaar' opstelt om beide noodzakelijke hervormingen door te voeren.
Dat zal pijn doen in Den Haag, maar die pijn wordt wel gelijk verdeeld. En het levert nóg wat op: de mogelijkheid dat de moderne antithese van tafel gaat en links en rechts weer samen kunnen regeren, waardoor niemand meer afhankelijk hoeft te zijn van de gedoogsteun van een wispelturig buitenbeentje.
© Trouw 2012
Geen opmerkingen:
Een reactie posten