Ik zie haar nog zo de trap af komen op het oprichtingsfeestje
van haar partij, Rita Verdonk. In haar speech zei ze theatraal: ‘En nu willen
ze ook nog ons Sinterklaasfeest afpakken’. Kolderiek vond ik het – toen nog
wel. Die ‘ze’ van Rita Verdonk, ik had geen idee wie ze ermee bedoelde, maar toch
zeker niet de VN. Maar jawel, het blijkt deze organisatie te zijn die, gespeend
van elke kennis over oorsprong en belang van het Sinterklaasfeest en nog voor
het onderzoek daarnaar van start is gegaan, de traditie afdoet als racistisch
en de premier oproept de viering van de sterfdag van de heilige Nicolaas een
halt toe te roepen. Met terugwerkende kracht voel ik enige sympathie voor Trots
Op Nederland, een behoorlijke schok.
De discussie over Zwarte Piet neemt bizarre vormen aan.
Grijpt Piet terug op de slavernij, is Piet zwart door zijn entree via de
schoorsteen, is het juist een door Sint Nicolaas bevrijde slaaf of is het
gewoon een ‘blackface’, bedoeld om donker getinte mensen belachelijk te maken?
Is het nu echt bij niemand opgekomen dat Piet donker geschminkt is om precies
dezelfde reden dat Sinterklaas veel lang wit haar en een enorme baard heeft?
Bij het ontbreken van deze elementen wordt wel heel snel de buurman herkend –
en is het feest over.
Kinderen zien in Zwarte Piet geen zwarte man of vrouw, net
zo min als ze in Sinterklaas een blanke man zien. Mijn jongste dochter heeft in
haar leven één keer een zwarte man ‘Piet’ genoemd – maar die maakte het er wel
een beetje naar door zijn op een Pietenpak gelijkende kledij. Alle andere
zwarte mensen die ze tegenkomt – en dat zijn er nogal wat – zijn gewoon mensen,
die niets met het sinterklaasfeest van doen hebben. Kinderen zien in Sinterklaas
en Zwarte Piet de sprookjesfiguren die ze zijn, zonder associatie met echte
mensen. De hele discussie gaat over de hoofden van de gelovigen heen – gelukkig
maar – en wordt gevoerd door mensen die het kind in zichzelf blijkbaar volledig
kwijt zijn geraakt.
In mijn jarenlange ervaring als hulpsinterklaas – ik ben wat
bevooroordeeld in deze kwestie, ik geef het toe – heb ik nooit ook maar het
geringste spoortje van racisme bij kinderen gezien. Op Zwarte Piet wordt niet
neergekeken, integendeel, hij is nog populairder dan de Sint. Veel kinderen
zijn bang voor Sinterklaas, maar ik moet het eerste kind nog tegenkomen dat
bang is voor Piet. Mijn dochter – daar is ze weer – durfde niet bij mij op
schoot, maar wel bij Piet. Talloze kinderen trekken Pietenpakken aan, dromen
van de Pietenschool en halen hun Pietendiploma – wat ze nooit zouden doen als
ze ook maar enige negatieve associatie bij de kleur van de betreffende figuur
zouden hebben. En niet alleen blanke kinderen, ook in de zwarte gezinnen waar
ik gelukkig ook kom, zijn Sint en Piet in hun traditionele hoedanigheid meer
dan welkom. Kinderen kennen het gif van het racisme nog niet, en het zou mij
niet verbazen als de figuur van Piet die gevoelens eerder tegenhoudt dan
oproept.
Betekent dat dan dat de gevoelens van hen die zich gekwetst
voelen door het sinterklaasfeest genegeerd moeten worden? Dat denk ik niet.
Zelf zorg ik er altijd voor dat mijn Pieten geen creoolse oorringen dragen,
geen extra dik geschminkte lippen hebben en niet met een fake-Surinaams of -Antilliaans
accent spreken. Net als de televisiepieten. Hoe gemakkelijk moet het niet zijn
voor de tv-hoofdpiet – toch één van de beste imitatoren van Nederland – om zich
zo’n accent aan te meten? Maar zijn optredens als hoofdpiet zijn sporadische
momenten waarop we de gewone stem van de betreffende cabaretier horen. En een
pruik in een andere stijl dan kroeshaar kan ook geen kwaad. Door kleine
aanpassingen kan de associatie met zwarte mensen volledig weggenomen worden en
blijft het archetype Piet over.
Het is een kenmerk van een democratie dat rekening gehouden
wordt met de wensen van een minderheid. Een volwaardige democratie is immers
meer dan het simpelweg doordrukken van de meerderheidswil. Dat impliceert
echter niet dat een minderheid zijn wil op kan leggen aan de meerderheid. Naar verluidt wil zo’n zeven procent van de
Nederlandse bevolking Zwarte Piet afschaffen. Hoe diepgevoeld de afkeer van
Piet ook kan zijn, er zijn elementen in de Nederlandse samenleving waar een
veel groter percentage enorme, ook diep gevoelde, moeite mee heeft, maar
waarvan het afschaffen absoluut geen optie is. De monarchie, om maar wat te
noemen, of de Eerste Kamer. Ontwikkelingshulp. Artikel 1 van de Grondwet. Of,
een wat gevaarlijker vergelijking wellicht, hoofddoekjes en boerka’s.
Ik ben er vast van overtuigd dat onze samenleving nog
altijd, misschien zelfs in toenemende mate, racistische elementen kent. Ik vind
ook dat die fors bestreden moeten worden. Maar ik ben er evenzeer van overtuigd
dat het sinterklaasfeest daar niet toe behoort. In ieder geval niet bij degenen
voor wie dat feest bedoeld is, en die geen enkele racistische associatie hebben
bij Sint of Piet. Laat het gif van het volwassen racisme toch in Sint Nicolaas’
naam niet het feest en de kinderziel bederven.